အင္းေလးကန္ေရ သန္႔ရွင္းေရး အေရးတႀကီးလိုအပ္

ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒုတိယအႀကီးဆံုး သဘာဝ ေရကန္တခု ျဖစ္ေသာ ရွမ္းျပည္ ေတာင္ပိုင္းရွိ အင္းေလးကန္အတြင္း ေရအဆိပ္သင့္မႈ ျမင့္မားလာေနျခင္းကို ကာကြယ္ေရး၊ေရေကာင္းေရသန္႔ ရရွိေရးႏွင့္ ေဒသခံတို႔ကို ပညာေပးေရးမ်ား အေရးတႀကီး လိုအပ္ေနေၾကာင္း ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး ပညာရွင္မ်ားက ဆိုသည္။

အင္းေလးကန္အတြင္း ေလွျဖင့္သြားလာေနေသာ ေဒသခံ အမ်ိဳးသမီးတဦး (ဓာတ္ပံု - Reuters)



“ေရမသန္႔လို႔ က်န္းမာေရး ျပႆနာျဖစ္တာေတြ၊ အဲဒီေရေသာက္မိလို႔ အစာအဆိပ္သင့္သလို ျဖစ္တဲ့ျဖစ္ရပ္ေတြ ေတြ႔ေန၊ ၾကားေနရတယ္။ ကန္ထဲက ေရေတြဟာ ေသာက္သံုးဖို႔ မသင့္ေတာ့ေလာက္ေအာင္ ညစ္ညမ္းေနတယ္။ တခ်ိဳ႕ ဧရိယာေတြမွာဆိုရင္ ငါး၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြမွာပါ ဓာတုအဆိပ္ေတြ ေတြ႔ေနရတယ္” ဟု သစ္ေတာ၊ သယံဇာတ၊ ပတ္၀န္းက်င္ ဖြံ႔ၿဖဳိးတုိးတက္ေရးႏွင့္ ထိန္းသိမ္းေရးအသင္း (FREDA) မွ ဦးအုန္းက ေျပာသည္။



အင္းေလးကန္၏ အဓိက စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းျဖစ္ေသာ ကၽြန္းေမ်ာစိုက္ခင္းမ်ားတြင္ ဓာတ္ေျမၾသဇာမ်ား၊ ပိုးသတ္ေဆးမ်ား အလြန္အကၽြံ အသံုးျပဳမႈတို႔မွာ အင္းေလးကန္ေရ ညစ္ညမ္းရသည့္ အဓိက အေၾကာင္းရင္းမ်ားျဖစ္၍ ဓာတ္ေျမၾသဇာအစား သဘာ၀ ေျမၾသဇာကို အသံုးျပဳေရးအတြက္ ေဒသခံမ်ားကို ပညာေပး စည္း႐ံုးရန္ လိုအပ္ေနေၾကာင္း ဦးအုန္းက ဆိုသည္။

အင္းေလးေဒသခံမ်ား၏ အညစ္အေၾကးစြန္႔မႈစနစ္မ်ား၊ လူေနမႈပံုစံမ်ားကိုလည္း ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရန္ လိုအပ္ေနသည္ဟုလည္း ၎က ေျပာသည္။



ဦးအုန္းက “အိမ္က ေရေပၚမွာပဲဆိုေတာ့ အမႈိက္ေတြ၊ အညစ္အေၾကးေတြစြန္႔လည္း ဒီေရထဲပဲ၊ ေသာက္သံုးေတာ့လည္း ဒီေရပဲ။ ေနာက္ၿပီး ယုတ္စြအဆံုး လူေသရင္ေတာင္ ႐ုပ္အေလာင္းကို ကၽြန္းေမ်ာနဲ႔ ျမွဳပ္တာေတြ ရွိေနေသးေတာ့ လူဦးေရ တိုးလာတဲ့အခါ ဒီအေလ့အထေတြက ဒုကၡေပးလာတယ္။ ဒီအေလ့အထေတြကို က်ေနာ္မႀကိဳက္ဆံုးပဲ။ အခ်ိန္ေနာက္မက်ခင္ ဒါေတြ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို႔ ပညာေပးဖို႔ေတြ အေရးႀကီးေနတယ္” ဟု ဆိုသည္။



အင္းေလးကန္ေဒသခံမ်ားအနက္ ေငြေၾကးတတ္ႏိုင္သူမ်ားမွာ ေသာက္ေရသန္႔မ်ား ၀ယ္ယူေသာက္သံုးႏိုင္ေသာ္လည္း အမ်ားစုမွာမူ ကန္တြင္းေရကိုသာ အားထားေနရသည္ဟု သိရသည္။



ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာန၏ ေဖေဖာ္၀ါရီလထုတ္ အစီရင္ခံစာတရပ္ကလည္း အင္းေလးကန္ေရ၏ ရွိသင့္သည့္ သန္႔စင္မႈ pH ပမာဏမွာ ရွိသင့္သည္ထက္ ျမင့္မားလာေနမႈေၾကာင့္ ေဒသတြင္းရွိ ငါးမ်ိဳးစိတ္မ်ားရွင္သန္မႈႏႈန္း က်ဆင္းလာသည္ဟု ေဖာ္ျပသည္။

အင္းေလးကန္ေရ၏ pH ပမာဏသည္ ေညာင္ေရႊမွ အင္းေလးကန္သို႔အ၀င္ ေျမာင္း၀ၾကီးတြင္ ၈.၉၊ ေရလယ္ဗိုလ္တဲတြင္ ၉.၆၊ ေကလာတြင္ ၈.၄၊ မိုင္းေသာက္ဧရိယာတြင္ ၉.၁၊ နန္႔ပန္ဧရိယာတြင္ ၈.၉၊ အင္းေပါခုံဧရိယာတြင္ ၉.၃၊ ေဖာင္ေတာ္ဦးဘုရား ၀န္းက်င္တ၀ိုက္တြင္ ၉ ရွိေနေၾကာင္း အစီရင္ခံစာက ဆိုသည္။

ေသာက္သံုးရန္ သင့္ေတာ္ေသာ ေရ၏ သန္႔စင္မႈ pH ပမာဏမွာ ၇ ျဖစ္သည္။



ေႏြရာသီ ေရာက္ခါနီးအခ်ိန္တြင္ အင္းေလးကန္၏ ေနရာအခ်ိဳ႕တို႔၌ ေရပမာဏ ေလ်ာ့နည္းလာျခင္း၊ ေရခန္းေျခာက္လာျခင္းမ်ား စတင္ၾကံဳေတြ႔ေနရေၾကာင္း ေဒသခံမ်ားက ဆိုသည္။

ေရပမာဏ ဆိုးရြားစြာ ေလ်ာ့က်လာပါက ေရထုညစ္ညမ္းမႈ ပိုမ်ားလာၿပီး ေသာက္သံုးေရအခက္အခဲမ်ား ၾကံဳလာရမည္ကို ပညာရွင္မ်ားက စိုးရိမ္ေနၾကသည္။

“ေရနည္းသြားရင္ေတာ့ ေရညစ္ညမ္းတာေတြ အထူးျဖစ္လာမယ္။ ေရက သံုးလို႔မရေအာင္ ျဖစ္မယ္ဆိုရင္ ကန္ထဲမွာေနတဲ့ လူသိန္းခ်ီၿပီး ေရအငတ္ေဘး ႀကံဳရႏိုင္တယ္။ ဒီလိုျဖစ္လာရင္ ေရခ်ိဳေရသန္႔ကို ဒီေဒသက လူေတြ ရႏိုင္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲဆိုတာက အေရးႀကီးေနတယ္။ ဒါကို အဓိက အေလးေပးလုပ္ဖို႔ လိုေနတယ္” ဟု သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ ဆုိင္ရာ NGO တခုျဖစ္သည့္ EcoDev ၏ အမႈေဆာင္ ဒါ႐ိုက္တာ တဦးျဖစ္သူ ဦး၀င္းမ်ိဳးသူက ေျပာသည္။



အင္းေလးကန္သို႔ လာေရာက္လည္ပတ္ေလ့လာသည့္ ျပည္တြင္းျပည္ပ ခရီးသြားအေရအတြက္ တိုးလာသကဲ့သို႔ ကန္တြင္းရွိ ဟိုတယ္ႏွင့္ စားေသာက္ဆိုင္မ်ား တိုးပြားလာျခင္းေၾကာင္း ကန္တြင္း အညစ္အေၾကး က်ေရာက္မႈ ပမာဏမ်ားလာျခင္းသည္လည္း ကန္ေရညစ္ညမ္းရသည့္ အေၾကာင္းရင္းတရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ားက ေထာက္ျပသည္။



“ခရီးသြားလုပ္ငန္းက ေဒသတြင္း ၀င္ေငြအခြင့္အလမ္း၊ စီးပြားေရးအခြင့္အလမ္းေတြ ျဖစ္ေစတာ မွန္ေပမယ့္ တဖက္ကလည္း ခရီးသြား ဧရိယာမ်ားလာ၊ ကန္ဧရိယာကလည္း နည္းလာေနေတာ့ အညစ္ေၾကးေတြမ်ား မ်ားလာမယ္။ ေဒသခံေတြကိုခ်ည္း ပညာေပးေနလို႔ မရဘူး။ ဟိုတယ္ေတြ၊ စားေသာက္ဆိုင္ေတြကို ခရီးသြားဇုန္လိုမ်ိဳး သတ္သတ္မွတ္မွတ္ထားဖို႔၊ သင့္ေတာ္တဲ့ ဥပေဒအေၾကာင္းအရာနဲ႔ ထိန္းၿပီးလုပ္ဖို႔၊ အစိုးရပိုင္းက ပါ၀င္ဖို႔လည္း လိုေနတယ္” ဟု ဦးဝင္းမ်ိဳးသူက ဆိုသည္။



၎ကဆက္လက္၍ “အေရးတႀကီး လုပ္ရမွာေတြကေတာ့ အမ်ားႀကီးပဲ။ အခု က်ေနာ္တို႔ လုပ္ေနတဲ့ အတိုင္းအတာေလာက္နဲ႔ကေတာ့ ဆင့္ပါးစပ္ ႏွမ္းပက္ေနရသလို ျဖစ္ေနတယ္။ အဖက္ဖက္က ကူညီေထာက္ပ့ံမႈေတြ လိုေနတယ္” ဟု ေျပာသည္။

အင္းေလးကန္ ညစ္ညမ္းလာျခင္းမွာ လူဦးေရတိုးလာျခင္း၊ ဟိုတယ္ စားေသာက္ဆိုင္မ်ား မ်ားလာျခင္း၊ ခရီးသြားလုပ္ငန္းမ်ားမွ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းမ်ားလာျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေၾကာင္း ပတ္ဝန္းက်င္ ထိမ္းသိမ္းေရးႏွင့္ သစ္ေတာဝန္ႀကီး ဦးဝင္းထြန္းက ယမန္ႏွစ္ စက္တင္ဘာလအတြင္းက လႊတ္ေတာ္တြင္ တင္ျပခဲ့ေသးသည္။

ျပီးခဲ့သည့္ ၂၀၁၀ ေႏြရာသီအတြင္းက အပူခ်ိန္ျမင့္မားမႈႏွင့္ မုတ္သုန္အ၀င္ ေနာက္က်ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတ၀န္း မိုးေခါင္ ေရရွားမႈမ်ားျဖစ္ေပၚခဲ့ၿပီး အင္းေလးကန္ရွိ ေဖာင္ေတာ္ဦးဘုရား ၀န္းက်င္ေဒသမ်ားတြင္ ေရခန္းေျခာက္မႈ ဆိုး၀ါးစြာ ျဖစ္ေပၚခဲ့ေသးသည္။



ကမာၻ႔ရာသီဥတု ပူေႏြးလာမႈ၏ အက်ိဳးဆက္ဒဏ္ခံရသည့္ ေဒသတခုျဖစ္ေသာ အင္းေလးကန္၏ ေရေ၀ေရလဲ ေဒသမ်ားျဖစ္ေသာ ေအာင္ပန္း၊ ကေလာ၊ ပင္းတယ စသည့္ ေဒသမ်ားတြင္ သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈမ်ားက ကန္ေရပမာဏ ေလ်ာ့နည္းေစေသာ အေၾကာင္းရင္းတရပ္ျဖစ္၍ သစ္ေတာမ်ား ထိန္းသိမ္းမႈ လုပ္ေဆာင္ရန္လည္း လိုအပ္ေနသည္ဟု သိရသည္။

ရွမ္းျပည္နယ္ ေတာင္ပိုင္းတြင္ရွိေသာ အင္းေလးကန္သည္ ကၽြန္းေမ်ာစိုက္ခင္းမ်ား၊ ေရေပၚေစ်း၊ ေဖာင္ေတာ္ဦးဘုရား၊ ေလွကို ေျချဖင့္ေလွာ္ေသာ အင္းသူအင္းသားမ်ား၊ ေရကန္တြင္း တည္ေဆာက္ထားေသာ ေျခတံရွည္အိမ္မ်ား စသည့္ စိတ္၀င္စားဖြယ္ရာမ်ားျဖင့္ ႏိုင္ငံျခားသား ခရီးသြားမ်ားအျပင္ ျပည္တြင္း ဘုရားဖူးမ်ားကိုပါ ဆြဲေဆာင္ႏုိင္သည့္ အထင္ကရ ေနရာ ေဒသတခုျဖစ္သည္။
Ref: Ayeyarwady